یکی از جاذبه‌ها و امتیازات مهم دریای خزر وجود انواع ماهیان است که گفته می‌شود شامل 78 گونه از 17 خانواده هستند و در بین ماهی‌های آزاد، خاویار، سفید، اردک‌ماهی، سوف، کپور، کیلکا، قزل‌آلا، کفال و کلمه، ماهی خاویار را تمام دنیا می‌شناسند و می‌دانند که سواحل ایران زیستگاه و خاستگاه مهم این خوراک تجاری است.
اما گستره چشم‌نواز بزرگترین دریاچه جهان در بین جانوران دریایی تنها پستاندار بزرگترین دریاچه جهان را با نام فُک خزری (Caspian Seal) یا «سگ آبی» می‌شناسیم که جمعیت بیش از یک میلیونی آنها اکنون به 70 هزار قلاده رسیده است و همین جمعیت نیز سالانه یا در تور صیادان می‌افتند، یا بر اثر تکثیر نوعی از شانه‌دار مهاجم دریایی به نام «نمیوپسیس» از بین می‌روند، یا شکار می‌شوند و یا جمعیتی از آنها بر اثر کهولت کاهش می‌یابند.
براساس اعلام اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، فک خزری در زمره جانوران آسیب‌پذیر قرار داشته و نیاز شدید به حفاظت دارد اما این حفاظت تنها مختص ایران نیست و باید کشورهای روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان نیز مشارکت کنند.
* 2010 شروع رسمی فعالیت مرکز حمایت از فک خزری(لنی هارت)
سال 2010 را باید سال شروع رسمی فعالیت مرکز حفاظت از فک خزری در سواحل خزر بدانیم که با همت «لنی هارت» بانوی هلندی خیر و دوستدار طبیعت و محققان و کارشناسانی چون امیر صیاد شیرازی و مصطفی شاهی فردوس شکل گرفته و در هشت سال اخیر برنامه‌های خوبی را با هدف کمک به حفظ موجودیت و حیات و نجات تنها پستاندار دریایی خزر به‌اجرا درآوردند که نمونه بارز آن را می‌توان در نجات 89 قلاده فوک خزری در سواحل ایرانی و برگزاری نشست‌هایی با مسوولان مربوطه کشورهای CIS عنوان کرد.
جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای حاشیه خزر مفتخر است که گام نخست را برداشته و این مرکز را در تنها جزیره ایرانی و تنها جزیره بکر و نسبتاً دست‌نخوره در ساحل خزر یعنی «آشوراده» راه‌اندازی کرده است.
* گیرافتادن فک در تور صیادی مناطق ساحلی ایران
مسؤول مرکز درمانی و تحقیقاتی و مدیر پروژه نجات فک خزری که هشت سال است همراه با راه‌اندازی تنها مرکز تحقیقات فک در سواحل خزر برای بقای نسل این حیوان تلاش دارد، می‌گوید: ممنوعیت شکار فک خزری نیاز به همراهی مردم و مسؤولان دارد، در ایران با آموزش‌هایی که انجام شد، اکنون صیادان و بسیاری از مردم نسبت به اهمیت این حیوان تا حدود زیادی آشنا شدند.
امیر صیاد شیرازی با بیان اینکه بیشترین آمار مرگ فک‌ها در سواحل ایرانی به‌علت گیرافتادن در تورهای ماهیگیری است، اظهار می‌دارد: سالانه گزارشاتی از مرگ فک‌ها به دست من میرسد که باتوجه به شواهد موجود و بررسی‌های نهایی، بیشتر آنها در تور ماهیگیری گیر کرده بودند و پس از خفگی، توسط صیادان در دریا رها شدند.
این محقق و پژوهشگر با اعلام اینکه گاهی فک‌ها به‌دلیل کهولت و یا شیوع بیماری تلفات زیادی ایجاد می‌کنند، معتقد است که این موارد در طبیعت هر حیوانی وجود دارد اما حرف اصلی این است که باید از شکار آن جلوگیری شود و صیادان نیز در زمان گیرافتادن فک در تور ماهیگیری اقدام لازم برای نجات آن را انجام دهند و یا فوراً به مرکز اطلاع دهند.
وی ادامه می‌دهد: گاهی اوقات صیادان دیر متوجه می‌شوند و فک بر اثر خفگی جان می‌دهد، این حیوان واقعاً نمی‌تواند از عهده تورهای صیادی برآید و دست و پا زدن‌های مداوم او برای رهایی از تور فایده‌ای ندارد چه اینکه از 13 مورد مرگ فک از پاییز سال گذشته تاکنون در سواحل ایرانی خزر، به‌جز 5 یا 6 قلاده، باقی موارد به‌دلیل گیرافتادن در تورهای صیادی است.
* زمزمه‌های صدور مجوز شکار 5 تا 6 هزار قلاده فک در روسیه
صیاد شیرازی در پاسخ به اینکه بیشترین خطر را از سمت روسیه داریم و در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است، به آوای خزر پاسخ داد: نشست‌های مختلف را با آنها داشتیم و البته در زمستان 2018 شکار فک در روسیه ممنوع شد اما اکنون اقدام قابل ملاحظه‌ای در این زمینه نداشتیم.
وی می‌افزاید: در حال حاضر مورد شوک‌برانگیزی که طبیعت‌دوستان را رنج می‌دهد این است که زمزمه‌هایی مبنی بر صدور مجوز شکار 5 تا 6 هزار قلاده فک خزرى در زمستان 2019 را در این کشور داریم و این در حالی است که تعداد فک‌ها به 10 درصد میزان خود رسیده است.
* شکارچیان فک در روسیه به‌دنبال کسب سهمیه شکار
مسؤول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری می‌گوید: شیلات روسیه به‌واسطه سهیم‌بودن در منافع حاصل از تجارت پوست فک‌هاى خزر هرگز موافق قرار گرفتن نام فک در کتاب سرخ روسیه نبوده و نیست چرا که در نتیجه آن هرگونه تصمیم‌گیرى براى فک خزری از سیطره این ارگان خارج و به محیط زیست روسیه سپرده می‌شود.
صیاد شیرازی می‌افزاید: شکارچیان فک به‌شدت به‌دنبال کسب سهمیه برای زمستان پیش‌رو هستند و برای جلوگیری از شروع شکار دوباره، نیاز به این است که با کمک کمپین‌ها و جمع‌آوری امضا همچنین همراه‌کردن دولت و شیلات روسیه، این اتفاق یعنی ممنوعیت شکار فک در روسیه را برای سال 2019 نیز داشته باشیم.
* پیگیری برای راه‌اندازی دومین مرکز حمایت از فک خزری
صیاد شیرازی در پاسخ به اینکه قرار بود دومین مرکز تحقیقات فک خزری زمستان 2019 در جمهوری داغستان راه‌اندازی شود و اکنون در چه مرحله‌ای است، می‌گوید: پیگیر راه‌اندازی این مرکز هستیم اما این نیز مهم است که در سال گذشته آموزش‌های تئوری و تشکیل گروه داوطلبان حفاظت از فوک خزری در داغستان انجام گرفته است که امیدواریم در زمستان پیش‌رو نخستین فعالیت این گروه امداد و نجات به‌صورت عملی آغاز شود.
وی در پاسخ به اینکه گفته می‌شود کمترین آسیب را در سواحل قزاقستان داریم، اظهار می‌دارد: بله، در قزاقستان فعالیت‌های آموزشی صورت گرفت، از چند ساحل این کشور بازدید داشتیم و در حال حاضر، شکار فک در سواحل قزاقستان انجام نمی‌شود.
این پژوهشگر ادامه داد: بیشترین تجمع فک‌ها را نیمه سرد سال در قزاقستان می‌بینیم به دلیل که سطح آب در این منطقه یخ می‌زند و شرایط خوبی برای زادآوری فک‌ها ایجاد می‌شود، باوجود این تجمع، قزاقستان همکاری خوبی دارد.
* آلودگی نفتی خطری برای حیات جانداران خزر
وی خطر مهم دیگر برای حیات فک‌ها را آلودگی‌های نفتی به‌دلیل وجود پایانه نفتی در سواحل خزر در کنار پساب‌های صنعتی عنوان کرد که بسیار برای این حیوان و سایر جانداران خزر مضر است.
مسؤول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری درباره ویژگی‌ها و اهمیت فک خزری برای اکوسیستم خزر اظهار می‌دارد: حضور فک‌ها در پهنه بزرگ خزر بستگی به دمای آب دارد، آنها با دمای پایین آب سازگارتر هستند و در فصول گرم سال خود را به عمق می‌رسانند.
صیاد شیرازی با بیان اینکه فک خزری در رأس هرم غذایی خزر است، تصریح می‌کند: این جاندار می‌تواند زیرمجموعه‌های خود را کنترل کند، برخی از آبزیان که توانایی کمتری را دارند شکار می‌کند، نحوه شکار فک‌ها گزینشی است و به همین دلیل نسل بعدی جانداران شکارشده قوی‌تر هستند و تعادل زیستی در زنجیره غذایی خزر همواره برقرار است.
وی ادامه می‌دهد: اگر فک‌های خزری منقرض و یا بسیار کم شوند، تعادل زیستی خزر دچار اختلال می‌شود، جمعیت کیلکاها نیز به‌طور صد درصدی آسیب می‌بیند، به این معنی که وقتی در یک زنجیره، رأس هرم حذف شود، تمامی آن زنجیره نیز به‌مرور حذف می‌شوند.
* چگونگی پیوستن به حامیان جهانی ممنوعیت شکار فک
صیاد شیرازی تأکید دارد: با توجه به پیگیرى‌هاى مرکز نجات فوک خزر در ایران و مؤسسه لنى هارت در هلند، جمع‌آوری امضای طبیعت‌دوستان واقعى کمک مؤثرى براى جلوگیرى از شکار فوک‌هاى خزرى و فهرست‌شدن نام این گونه باارزش (Caspian Seal) در کتاب سرخ روسیه و حفاظت جدى‌تر از آن می‌شود.
وی در پایان می‌گوید: برای اعلام حمایت خود از فک خزری و ممنوعیت شکار آن از سوی روسیه، از طریق لینک پتیشن www.change.org اقدام کنید.
* حفاظت از فک خزری حفاظت از دریای خزر
به گزارش آوای خزر، فک سمبل سلامت مجموعه بزرگ جانداران خزر است، به‌خطر افتادن حیات این جاندار باشکوه و دوست‌داشتنی، مجموعه آبی خزر را دچار چالش خواهد کرد.
با اطمینان می‌توان گفت که فک به ایجاد تعادل در اکوسیستم خزر کمک می‌کند و این مسافر ارزشمند، بی‌تردید گونه منحصربه‌فردی برای پژوهش‌های زیستی و آلودگی‌های موجود در بزرگترین دریاچه جهان است.
روند رو به کاهش جمعیت فک‌ها با شکار مستقیم و از طرفی آلودگی‌های نفتی و صنعتی نه‌تنها برای حیات فک‌ها بلکه برای همه آبزیان و در نهایت برای انسان تأثیرات مخربی دارد.
در این زمینه افزایش آگاهی عمومی به‌ویژه در جمعیت انسانی حاشیه خزر و تشویق گروه‌های امداد و نجات و ماهیگیران پهنه بزرگ خزر و از سویی همراه‌کردن مسوولان مرتبط برای حفظ این گونه ارزشمند حائز اهمیت است.
فراموش نکنیم که اکوسیستم خزر یک زنجیره است و اگر یکی از اجزای آن را از بین ببریم تبعات جبران‌ناپذیری در چرخه حیات زیست‌مندان دریا ایجاد می‌شود، با این اوصاف باید بیش از همیشه باور و اعتقاد داشته باشیم که حفاظت از فک خزری حفاظت از دریای خزر، و حفاظت از دریای خزر حفاظت از نسل امروز و آینده از مخاطرات محیط زیستی است.
انتهای پیام/ 1354
