آیا آتشفشان دماوند فوران می‌کند؟

آوای خزر- این روزها فوران آتشفشان دماوند بحث داغ رسانه‌ها و شبکه‎های اجتماعی و حتی باعث تشکیل جلسات مدیریت بحران بعضی از استانها شده است و این امر موجبات نگرانی مردم ساکن در تهران و استان مازندران را فراهم کرده است. به همین منظور به سراغ آقای دکتر محمدباقر اسماعیل‌پور دکترای زمین‌شناسی رفتیم تا بدانیم چگونه می‌توان به این نگرانی‌ها پاسخ داد و اینکه آیا آتشفشان دماوند بار دیگر فوران می‌کند یا خیر؟

دکتر اسماعیل‌پور در پاسخ این سوال می‎گوید: بطور قطع می‌توان گفت خیر، دماوند دیگر فوران نمی‌کند، براساس داشته‌های علمی ما، مبتنی بر مطالعه نمونه سنگ‌ها، دماوند آخرین بار پیش از 10000سال قبل فوران کرده و از لحاظ دوره عمر یک آتشفشان، منقرض شده محسوب می‌شود. هر آتشفشان سه دوره در زندگی خود دارد که شامل:

•  زنده یا فعال، مثل آتشفشان‌های جزایر کمانی اقیانوس آرام، ایسلند و اندونزی که در حال حاضر خروج گدازه دارند.

•  خفته یا خاموش، مثل وزوو در ایتالیا که آخرین بار 150سال پیش خروج مواد مذاب داشته و بعد از آن فعالیت فورانی نداشته و به آرامی رو به سرد شدن گذاشته و فعالیت آن کم شده.

•  منقرض شده، نظیر دماوند که اخیراً یعنی در یکی دو هزار سال گذشته فعالیت نداشته و  دمای بدنه‌ی ماگمائی و مذاب آشیانه‌ی آن، رفته رفته کم شده  و هسته آتشفشان رو به سردی رفته است.

 هر چند در طبیعت هیچ چیزی قطعی نیست و از علوم بشری تبعیت نمی‌کند، و مطالعات ما در زمینه‌ی این پدیده، به ویژه رفتارسنجی دماوند بسیار کم می‌باشد، ولی احتمال فوران آتشفشانی و فوران بسیار ضعیف و نزدیک به صفر است.

سوال: آیا دود و آب گرم نشانه‌ی فعالیت مجدد است؟

خیر، از آنجا که دهانه‌ی آتشفشان را از نزدیک دیده و ساعاتی را در قله گذرانده‌ام، دود دارای منشاً گوگرد بوده و ربطی به فوران مواد مذاب ندارد. بخار هم بیشتر آب‌های سطحی و نزولات آسمانی است که پس از فرو رفتن در شکستگی و خلل و فرج بدنه، گرم شده و به صورت بخار و آب گرم بازگردانده می‌شود.

از آنجا که آب گرم منطقه‌ی دماوند، نظیر رینه، حرارت کمتر از 100 درجه سیلسیوس دارد، به معنی فرو رفتن آبهای سطحی تا عمق 3000 متری آتشفشان است، زیرا آب به ازای هر 100 متر که به عمق زمین می‌رود، تنها 3 درجه گرم می‌شود. هرچه هسته مذاب یک آتشفشان عمیق‌تر شود، به سوی مرگ دائمی نزدیک‌تر می‌شود و از آنجا که مرکز ماگمای مذاب تا 1000 درجه حرارت را می‌تواند داشته باشد، نشان از  عمیق‌تر شدن هرچه بیشتر مرکز مذاب دماوند و در نتیجه سرد شدن آن برای همیشه می‌باشد.

آیا فوران دماوند، تهران و کرج و شهرهای مازندران را تهدید می‌کند؟

قطعاً خیر، از روی نمونه‌های سنگ‌های توف آتشفشانی یافت شده در محدوده‌ی اطراف دماوند، و تجزیه شیمیائی و میکروسکپی و تطابق با نمونه‌های قله، نشان می‌دهد که در آخرین فورانی که دماوند داشته، گدازه‌هایی با جنس مشابه سنگ‌های فعلی دهانه‌ی دماوند، تنها تا فاصله‌ای کمتر از 25 کیلومتر پرتاب شده. درصورت فوران، شبیه دود و گرد و غبار آشفشانی که اخیراً در اروپا باعث ایجاد مشکل در پرواز هواپیماها شد، به دلیل وزش باد از غرب به شرق می‌تواند دود و گرد و غبار آن، شهرهای بسیار نزدیک و در شرق دماوند را تحت تأثیر خود قرار دهد، که از ریز گردهای خوزستان سبک‌تر و در دوره زمانی محدودی خواهد بود.

نکته آخر:

سلسله جبال البرز مرکزی مملو از آتشفشان‌های منقرض شده می‌باشد که حتی مخروط آتشفشان، در اثر فرسایش و گذشت زمان از بین رفته، ولی نشانه‌ی آتشفشانی که عبارت از سنگ توف و خاکستر‌ها و مواد مذاب آتشفشانی که تبدیل به سنگ ویا رسوبات آتشفشانی شده برجاست. نمونه بارز آن رسوبات آتشفشانی منطقۀ کرج تا چالوس می‌باشد که از ساختمان بدنه آتشفشان خبری نیست، اما رسوبات آتشفشانی به وفور یافت می‌شود و دماوند نیز آخرین بازمانده‌ی آن می‌باشد که مخروط زیبای آن، و نشان اقتدار ایران، به تدریج فرسایش خواهد یافت.

کلام آخر:

تک بیتی از شعر گردآفرید ایران، سرودۀ کیمیا اسماعیل‌پور(فرزند دکتر اسماعیل‌پور)، خردسال‌ترین شاعر و نویسنده ایران و یادآواری اقتدار دماوند در ادبیات این مرز و بوم

ای پدر قلعه و دژ، مام وطن را بسپارید به من/ من همان کوه دماوند، دژ محکم ایران و به‌حق تاج سر ایران‌ام

انتهای پیام/1000