تور، گلوله، پلاستیک

آوای خزر - آزاده بابانژاد/ از سال 2006 تاکنون هرساله روز 10 می(may)  به‌نام روز جهانی پرندگان مهاجر گرامی داشته می‌شود تا اهمیت نقش پرندگان در حیات زیست‌کره بیش از پیش بر همگان آشکار شود و به این خلقت‌‌های زیبا از نگاه دیگری بنگریم.

شعار سال 2006 برای روز پرندگان مهاجر «پرندگان مهاجر هم‌اکنون به کمک ما نیازمندند» نام‌گذاری شد و اکنون در سیزدهمین سالگشت این روز شعار سال 2019 را « Protect birds : be the solution To plastic pollution حفاظت از پرندگان: راه حل برای آلودگی پلاستیک باشد» نامیدند زیرا جمعیت زیادی از پرندگان به‌دلیل آلودگی‌هایی که پلاستیک ایجاد می‌کند در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

بهتر است جای دوری نروم و نگاهی به مازندران مهد پرندگان مهاجر در ایران - با اولویت میانکاله بهشت پرندگان مهاجر- بیندازم. جایی که دو سوم از 4.5 میلیون پرنده مهاجری که وارد ایران می‌شوند آن را بعنوان فرودگاه زمستانه و تابستانه‌ی خود انتخاب می‌کنند.  

بخشی از این جمعیت باشکوه مهاجر نیز هرساله وارد تالاب‌های فریدونکنار و محمودآباد می‌شوند و جمعیت کمی در سایر تالاب‌های این استان فرود می‌آیند، زیباترین و خاطره‌انگیزترین جلوه حضور پرندگان مهاجر را در زمستان‌گذرانی تک‌درنای سیبری می‌بینیم که نام آن را «امید» گذاشته‌ایم و چند سالی است که دوستداران طبیعت را با آمدن دیر یا زودهنگام خود به وجد می‌آورد و حضور او به‌معنای واقعی، امیدآفرین و نشانه‌ای از حیات فطری و بهت‌برانگیز طبیعت است.

پیشتر، از مسئول اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران پرسیدم که کدام گونه از پرندگانی که در استان می‌شناسیم در تهدید و یا نزدیک به تهدید جهانی قرار دارند؟ و او ابتدا گفت: از یک نگاه، پرندگان را به رده‌های آسیب‌پذیر، در خطر انقراض و بحرانی تقسیم‌بندی می‌کنند و اگر پرنده‌ای در این سه رده بگنجد در رده تهدید قرار دارد و البته تعدادی نیز در رده نزدیک به تهدید قرار دارند.

کوروس ربیعی اعلام می‌دارد که براساس ارزیابی‌های انجام‌شده و نظریه اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت(IUCN)، 16  پرنده در استان مازندران دارای رده تهدید جهانی و 9 پرنده نزدیک به تهدید انقراض هستند که از 16 پرنده دارای تهدید دو مورد شامل خروس کولی اجتماعی و درنای سیبری در شرایط بحرانی، پنج پرنده شامل بالابان، عقاب صحرایی، اردک سرسفید، کرکس مصری و عروس‌غاز در خطر انقراض قرار دارند.

همچنین پرندگان در رده آسیب‌پذیر را شامل عقاب شاهی(شاه‌باز)، میش‌مرغ، هوبره، قمری معمولی، عقاب تالابی، پلیکان خاکستری، اردک دم‌دراز، اردک سرحنایی و غاز پیشانی سفید کوچک اعلام کرد.

اردک بلوطی، خروس کولی معمولی، سبزقبای معمولی، دو گونه سنقر سفید، زنگوله‌بال، صدف‌خوار، گیلانشاه بزرگ و مگس‌گیر نیمه‌طوقدار ازجمله پرندگان نزدیک به تهدید هستند.

این کارشناس در پاسخ به اینکه اصلاً نقش و کارکرد پرندگان در چرخه طبیعت چیست؟ گفت: آنها حشرات پروازی مانند پشه‌های مضر را  شکار می‌کنند، پرندگان شاخه‌نشین آفات درختان را می‌خورند و با این کار به‌صورت بیولوژیک در کاهش یا حذف آفات کشاورزی نقش دارند، فضولات پرندگان مهاجر ازجمله اردک، قوها و مرغابی‌های سبب تقویت و فیلتر کردن و در نتیجه حاصل‌خیزی خاک می‌شود و این‌ها تنها نقش‌های ملموسی از پرندگان در طبیعت هستند.

او با اشاره به نقشی که آب‌بندان‌ها و تالاب‌ها در حیات و بقای نسل پرندگان دارند، اظهار می‌دارد که در حال حاضر غیر از تالاب لپو و میانکاله بیش از 20 آب‌بندان دیگر در مازندران داریم که ازجمله می‌توان به لاریم، لپوی فریدون‌کنار، مزرن‌آباد بابل، سیدمحله، زرین‌کلا، انارمرز، اسماعیل‌کلا و بابلسر اشاره کنیم.

آب‌بندان‌ها و تالاب‌ها مکان خوبی برای آشیانه‌سازی و تولید مثل پرندگان آبزی وابسته به تالاب هستند، این فضاهای طبیعی از طرفی می‌توانند به مکان مناسبی برای پرنده‌نگری تبدیل شوند.

با توجه به اینکه تالاب‌های لپو و زاغمرز نیز در ایام تعطیلات میزبان گردشگران زیادی هستند که برخی از آنها نیز با اهداف پرنده‌نگری به این مناطق می‌آیند، لذا ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری در تالاب‌ها دارای اهمیت است یعنی بیاییم به جای پرنده‌کشی، پرنده‌نگری کنیم.

پرندگان فی‌نفسه ارزش حفاظت دارند، باید زیستگاه آنها را حفظ و امنیت را برای آنها ایجاد کنیم، فصل زادآوری پرندگان مرحله حساسی برای این جانداران است؛ فصلی است که به زیستگاه خود وابسته می‌شوند و اگر در این مرحله امنیت آنها مختل شود دچار بحران زیستی می‌شوند اما اگر در زمستان زیستگاه خود را بدون امنیت ببینند به جای امن دیگری می‌روند، لذا رفتارشناسی پرندگان و درک شرایط زیستی آنها باید مورد توجه همگان قرار بگیرد.

* پرنده، پلاستیک

«روز جهانی پرندگان مهاجر در سال 2019 به درگيرى پرندگان با معضل پلاستيك‌های رها شده به‌ویژه در زیستگاه‌های آبی تمرکز دارد». این را یک دوستدار طبیعت می‌گوید که رابطه‌ای دیرینه با پرندگان زمستان و تابستان‌گذران دارد.

او می‌گوید: در کشور ما، تهدیدات برای پرندگان به معضل پلاستیک‌ها محدود نمی‌شود و از این‌رو مختصراً مشكلات اصلى در مسير بقای پرندگان را یادآورد می‌شود.

محمدعلی الله‌قلی(یکتانیک)، كشتار ميليونى پرندگان مهاجر در فريدونكنار - ازباران - سرخرود مازندران را ناشی از حمايت مستقيم آقای نانواکناری نماينده مجلس و امام جمعه شهرستان فريدونكنار می‌داند. كشتار ميليونى پرندگان مهاجر در تالاب‌هاى خوزستان را هشدار می‌دهد و از كوتاهى‌هاى آشكار و نابخشودنى مسئولين و متوليان حفاظت از محيطزيست در تقابل با نسل‌كشى پرندگان مهاجر در كشور گلایه‌مند است.

«محمدعلی» را چند سالی‌ست که می‌شناسم و از حساسیت او به پرندگان و سایر موجوداتی که بی‌رحمانه به تسخیر انسان درمی‌آیند واقفم، او از اینکه برخی‌ها حیات خود را بر ممات جاندارانی که لازم است تا نسل آنها برای بقای زیست‌کره و آیندگان حفاظت شود می‌بینند، بیزار است و در این راه با تمام وجود در برابر همه تهدیداتی که نسبت به او می‌شود، ایستاده است.

او از مجموعه‌هايى به نام باغ پرندگان انتقاد می‌کند و از اینکه در سايه بى‌كفايتى متولیان، جز براى تامين منافع عده‌اى قانون‌گريز و قاچاقچى حيات وحش و پيمانكار فاسد و فرصت‌طلب در شهرداري‌ها هيچ كاركرد ديگرى ندارند و صرفاً ابزار غارت بيت‌المال و تداوم كشتار وسيع پرندگان خصوصا در شمال كشور هستند، بسیار گلایه‌مند است.

او همچنین می‌گوید: «كشاورزى مبتنى بر مصرف لجام‌گسیخته سموم و كودهای شيميايى مخصوصاً در كشت دوباره برنج كه سم و مواد شيميايى كشنده و سرطان‌زا را مستقيم وارد منابع آب و طبيعت و زيستگاه حيات وحش خصوصا پرندگان مهاجر مي‌كند و متعاقبا سر سفره غذاى ما مى‌آورد.

تخريب زيستگاه پرندگان مهاجر با توجيه سدسازى و پروژه‌هاى انتقال آب كه همه مي‌دانيم غیر از ايجاد توهم مقطعى پُرآبى براى كشاورزان، و نابودى دانش بومى كشاورزى و بهره مندى از منابع طبيعى دستاورد ديگرى تاكنون نداشته است.

شكار پرندگان مهاجر در ايران که سالانه هزاران تن ساچمه سربى (عنصر سمى) را نثار پرندگان و طبيعتى مي‌كنند كه مدعى علاقه به آن هستند. این عنصر سمی خاک و آب را به شدت آلوده می‌کند».

آنچه در کشورمان برای پرندگان مهاجر بیشتر محل تهدید است، کشتار یا خیلی منصفانه‌تر بگوییم صید بی‌رویه آنهاست که داد طبیعت‌دوستان را درآورده. صدای این کشتار از پایتخت فراتر رفته و به آنسوی مرزها کشیده شده است تا حدی که به بحث‌های داغ کارشناسی در برخی از برنامه‌های شبکه‌های تلویزیونی تبدیل شد.

راحت بگوییم که اینجا تورهای هوایی و غازدام‌ها و قاچاق پرنده، بیش از پلاستیک به پرندگان آزار می‌رساند، اینجا سالانه 4.5 میلیون قطعه پرنده می‌آیند و معلوم نیست چند میلیون جان سالم به‌در می‌برند، برخی‌ها می‌گویند 1.5 میلیون قطعه می‌میرند و ای کاش چنین نباشد....

اما دیری نیست که مانند آنچه در اقیانوس‌ها و دریاهای جهان بر سر پرندگان مهاجر و بومی می‌آید، در ایران نیز شاهد آن باشیم، زیرا هم‌اکنون نیز در سواحل شمالی و جنوبی کشور و در برخی تالاب‌ها شاهد انباشت زباله‌های پلاستیکی هستیم.

اینکه 90 درصد پرندگان دریایی در تهدید بیماری و مرگ بر اثر خوردن پلاستیک هستند، نقش انسان را بیش از پیش در تخریب جلوه‌های طبیعت مشخص می‌کند.

مجری یکی از مستنداتی که درباره تاثیر مخرب پلاستیک بر پرندگان ساخته شده شده است، می‌گوید: آنچه را که مشاهده کرد، یکی از سخت‌ترین چیزهایی بود که در زندگی حرفه‌ای خود دیده است.

او اظهار داشت: "شوکه کننده بود که ببینیم چقدر پلاستیک از معده یک جوجه خارج می‌شود. در یکی از مواردی دیدم، ۹۰ قطعه پلاستیک از معده یکی از جوجه‌ها بیرون کشیده شد".

این فعال رسانه‌ای گفت: "اما محققان به ما گفتند که آنها گاهی اوقات ۲۰۰ یا ۲۵۰ قطعه پلاستیک را در پرندگان مرده پیدا کرده‌اند".!

جنیفر لاور که یک متخصص زیست‌شناسی است می‌گوید: بیشتر پلاستیکی که او و همکارانش در هنگام کار خود با پرندگان با آن برخوردند، "کاملا قابل پیشگیری" است.

"ما گیره‌های پلاستیکی لباس و مسواک را در معده پرندگان می‌بینیم. این‌ها را می‌توان به راحتی از سایر مواد از جمله آلومینیوم یا چوب ساخت. اکنون مسواکی که من استفاده می کنم، از نی ساخته شده است."

"اگر ما این آگاهی را در سراسر جمعیت انسانی گسترش ‌دهیم، واقعا می‌توانیم تغییر ایجاد کنیم."

"من خیلی منتظر آینده هستم، جایی که دیگر گیره‌های لباس در معده جوجه‌ پرندگان نباشد."

* اوضاع بد است اما

در کنار اینهمه نازیبایی‌ها، البته هستند افرادی که محیط زیست و زیستمندان زبان‌بسته‌ی آن را حمایت و حفاظت می‌کنند، دوستداران طبیعت در فصلی که پرندگان بیشتر نیاز به آب و غذا دارند برای‌شان غذا می‌ریزند.

غذادهی به پرندگان هر ساله در سراسر جهان اتفاق می‌افتد، این کار موافقان و مخالفان زیادی دارد. اما تعداد موافقان به دلیل آنکه سرشت آدمی با خوبی‌ها در هم آمیخته و کمک به جانداران را می‌ستاید بیشتر است، این به معنای بدطینتی در مخالفان نیست بلکه آنها معتقدند حیات وحش باید راه خویش را برود و دخالت انسان به تعادل و گردش طبیعی زیست جانداران لطمه می‌زند.

جهان خالی از خوبی نیست، هنوز هم پرندگان حامیان خود را دارند اما باید بیشتر و بیشتر کار کرد، باید هم به حیات خود کمک کرد و هم به حیات سایر جانداران. همه قوانین و نوشته‌ها تنها به نفع انسان نوشته نشده‌اند و در قاموس هستی حق حیات برای همه و در چارچوب خود، نیکوست.

کاش! انسان به عنوان اشرف مخلوقات، زمانی را به چرایی جهان هستی و نقش تک تک موجودات در چرخه طبیعت اختصاص دهد و به این نتیجه برسد که هستی تنها برای آسایش و رفاه او خلق نشده و او مجاز نیست برای رفاه و آسایش بیشتر، زندگی خیلی از موجودات را با رفتارهای و عملکردهای نابخردانه و سلطه‌جویانه‌ی خود پایان دهد!

انتهای پیام/ 1354